Áo dài trong thơ và nhạc
Chiều nào áo tím nhiều
quá / lòng thấy rộn ràng nhớ người... Giọng hát trầm ấm, dìu dặt của Duy Trác
cất lên đâu đó trong một ngày đầu thu gợi nhớ hình ảnh và nơi chốn thân quen
trước “cổng trường áo tím” những chiều tan học. Áo tím túa ra như đàn bướm, áo
tím thướt tha dọc theo những “lối đi dưới lá” trên lề đường Phan Thanh Giản,
trên những đường phố Saigon ngập nắng. Những
tà áo nhẹ bay trong gió từ lâu lắm đã đi vào thi ca, làm rung động lòng người
và là nguồn cảm hứng vô tận của những người làm thơ, viết nhạc. Tà áo nên thơ
ấy, dưới đôi mắt ngắm nhìn của người nghệ sĩ, là bức tranh sinh động với nhiều
đường nét, nhiều dáng vẻ, thể hiện qua từng lời thơ ý nhạc:
Dưới mắt Phạm Đình Chương
là “Áo bay mở, khép nghìn tâm sự...”
(Mộng dưới hoa)
Dưới mắt Vũ Thành là “Áo
dài bay ngờm ngợp cả khung trời...”
(Mùa kỷ niệm)
Dưới mắt Hoàng Dương là
“Áo mầu tung gió chơi vơi...”
(Hướng về Hà Nội)
Dưới mắt Trịnh Công Sơn
là “Áo xưa lồng lộng đã xô dạt trời chiều...”
(Tình nhớ)
Những vạt áo dài, từ lâu
lắm, đã lất phất trong những trang thơ tiền chiến. Từ… “Đôi tà áo lụa bay trong
nắng” (Áo lụa, Bàng Bá Lân)
đến… “Nắng
thơ dệt sáng trên tà áo lá nhỏ mừng vui phất cửa ngoài”
(Áo trắng, Huy Cận)
Áo dài cũng len cả vào
những câu lục bát trữ tình của Nguyễn Bính: “Hồn anh như bông cỏ may một chiều
cả gió bám đầy áo em” (Bông cỏ may)
Và len cả
vào dòng thơ hào hùng và lãng mạn của Quang Dũng: “Em đi áo mỏng buông hờn tủi
dòng lệ thơ ngây có dạt dào” (Đôi bờ)
Áo dài còn
là giấc mơ thanh bình của những làng quê hiền hòa trong tình ca quê hương của
Phạm Duy: Nằm mơ, mơ thấy trăm họ tốt tươi / mơ thấy bên lề cuộc đời / áo dài
đùa trong tiếng cười… (Quê nghèo)
Áo dài lướt
thướt như vạt áo của nàng Xuân trong thơ Trần Mộng Tú: “Tôi gói xuân vào hai
vạt áo ngước nhìn mây trắng dạ mang mang” (Mẫu
Đơn)
Áo dài bồng
bềnh như dải trăng thu huyền ảo trong thơ Nghiêu Minh: “Dấu thu kinh tự còn mê
Em mang tà áo bốn bề là trăng” (Thu vô lượng)
Kỷ niệm êm
đềm về một tà áo, một đôi mắt huyền được Tô Vũ ghi lại bằng nét nhạc lâng lâng:
Em đến thăm anh / người em gái Tà áo hương nồng / mắt huyền trìu mến sưởi ấm
lòng anh… “Ta ước mơ một chiều thêu nắng...”, nỗi “ước mơ” của chàng nhạc sĩ họ
Tô ấy được vẽ lại trong những câu lục bát Trần Dạ Từ.
(Em đến thăm anh một chiều mưa)
Trong phút giây chờ đợi
bước chân người tình khe khẽ đến bên hiên nhà, chàng tưởng chừng nghe được cả
tiếng gió lay động vạt áo dài và tiếng lá nhẹ rơi bên thềm: “Môi cười vết máu
chưa se cành hoa gạo cũ nằm nghe nắng hiền Anh nằm nghe bước em lên ngoài song
lá động, trên thềm áo bay” (Khi nàng đến)
Áo bay làm
gió lộng cả đường đi, làm… lay động cả trái tim chàng nhạc sĩ Tuấn Khanh: Mỗi
lần em về là gió lộng đường đi / Anh nhìn em bồi hồi trông theo tà áo… (Từ đó khôn nguôi)
Áo bay làm
nhớ nhung, như nỗi nhớ da diết một mầu áo, một đôi môi thắm trong nhạc Từ Công
Phụng: Chiều nay nhớ em rồi / và nhớ áo em đẹp trời thơ / môi tràn đầy ước
mơ… (Bây giờ tháng mấy)
Áo bay làm
ngơ ngẩn, như chàng Huy Cận thuở mới lớn, trước cổng trường nữ sinh: “Một hôm
trận gió tình yêu lại đứng ngẩn trông vời áo tiểu thư”
(Học sinh)
Áo bay mất làm “cậu học
trò” rụt rè Nguyên Sa phải hối tiếc vì một lời yêu chưa kịp nói: “Nàng đến
gần tôi chỉ dám... quay đi Tà áo khuất, thì thầm: ‘Chưa phải lúc’” (Tuổi mười ba)
Áo bay trong
nắng sân trường làm anh chàng làm thơ Kim Tuấn phải bâng khuâng: “Áo chiều bay
trong nắng sân trường ai bâng khuâng” (Thu ở
xa người)
Áo bay làm
chàng thi sĩ đa tình Nguyễn Tất Nhiên phải thẫn thờ, dõi mắt nhìn theo mãi một
tà áo vu quy: “Đò qua sông chuyến đầu ngày người qua sông mặc áo dài buông
eo” (Chuyến đò Cửu Long)
Áo bay mịt
mù theo gió theo mây, như cánh chim đã bay mất, như tình đã vụt bay trong thơ
Như Thương: “Thôi thì anh, cánh chim bay Em tà áo mỏng theo mây nghìn
trùng” (Vàng thu)
“Áo trắng đơn sơ, mộng trắng trong”
Áo trắng trinh nguyên
tuổi học trò, áo trắng của “một thời áo trắng”, từng làm ngất ngây trái tim bao
chàng trai, để đêm đêm trong giấc ngủ chập chờn còn trông thấy “áo ai bay trắng
cả giấc mơ”. Áo trắng như dòng suối mát trong thơ Huy Cận:
“Dịu dàng áo trắng trong như suối tỏa phát đôi hồn cánh mộng bay” (Áo trắng)
“Dịu dàng áo trắng trong như suối tỏa phát đôi hồn cánh mộng bay” (Áo trắng)
Áo trắng như
lụa trắng trong thơ Hoàng Anh Tuấn: “Áo em lụa trắng sông Hương qua đò Thừa Phủ
nhớ thương rạt rào” (Về chân trời tím)
Và trong thơ
Nguyễn Tất Nhiên: “Đài các chân ngà ai bước khẽ quyện theo tà lụa cả phương
đông” (Tháng Giêng, chim)
Và trong thơ
Kim Tuấn: “Em về tà áo lụa bay ngập ngừng trong anh”
(Thu ở xa người)
Và cả trong thơ Nguyên
Sa: “Guốc cao, gót nhỏ, mây vào gót
áo lụa trăng mềm bay xuống thơ” (Tám phố Saigon)
áo lụa trăng mềm bay xuống thơ” (Tám phố Saigon)
Áo trắng như
gió, như mây, để “nhà thơ của tình yêu” phải bâng khuâng: “Có phải em mang trên
áo bay hai phần gió thổi, một phần mây? Hay là em gói mây trong áo rồi thở cho
làn áo trắng bay?” (Tương tư)
Áo trắng của
nhà thơ còn là dải sương mù lướt thướt trên bến sông Seine giữa kinh thành hoa
lệ Paris, gợi
nhớ một vạt áo dài mềm mại nơi chốn xa quê nhà: “Anh về giữa một dòng sông
trắng là áo sương mù hay áo em”
(Paris
có gì lạ không em?)
Áo trắng của Hoàng Thi
Thơ là bướm trắng, là hoa trắng, là mây trắng… Ngày nào em đến áo em mầu trinh
/ áo xinh là xinh Áo em trong trời buồn / là gió / là bướm / là hoa / là mây
chiều tà… (Hình ảnh người em
không đợi)
Áo trắng một
màu trắng thanh khiết trong nhạc Nguyễn Vũ: Áo trắng em bay như cánh thiên
thần… (Bài thánh ca buồn)
Áo trắng nhẹ
bay trong chiều giáo đường trong nhạc Lê Trọng Nguyễn: Tà áo trinh nguyên tung
bay / nụ cười thân ái… (Chiều bên giáo đường)
Áo trắng một
màu trắng xóa làm hoa cả mắt nhà thơ Hàn Mặc Tử: “Áo em trắng quá nhìn không
ra” (Đây thôn Vĩ Dạ)
Áo trắng như
bài thơ trên những nhịp cầu chênh vênh đón bước ai qua trong thơ Y Dịch: “Áo em
trắng cả bài thơ Cầu cong giữa nhịp chân chờ bước ai”
(Tiễn đưa)
Áo trắng níu
chân người trên đường phố dập dìu trong nhạc Phan Ni Tấn: Nghe xôn xao thị
thành / áo ai trắng bay mù lòng đường / làm rối bước anh về cõi thơ... (Sinh nhật của cây đàn)
Áo trắng
không còn bay trên những đường phố cũ trong nhạc Phạm Anh Dũng: Xa xôi ngàn
khơi đâu tà áo trắng / Duy Tân im lìm phố vắng / thương cây lá hoang tàn… (Nhớ Saigon)
Áo trắng xôn
xao mùa tựu trường trong thơ Đoàn Vị Thượng: “Sáng nay áo trắng tựu trường gót
chân cuống quýt cả hương cúc vàng” (Ánh mắt
tựu trường)
Áo trắng
lượn lờ như đôi cánh trắng trong thơ Luân Hoán: “Tà áo trắng xoè như đôi cánh
lượn trải dịu dàng trên cỏ mượt mà xanh”
(Trong sân trường bữa ấy)
Áo trắng trên đường lá me
bay và ánh mắt trông theo trong thơ Trần Huy Sao: “Đường em về vàng rụng lá me
trưa anh ngơ ngẩn vời theo màu áo trắng”
(Áo trắng học trò)
Áo trắng ngày xưa nay
trôi dạt về đâu, để lại nỗi tiếc nhớ trong thơ Ngàn Sau: “Tôi về Ban-mê-thuột
chiều mưa em ơi áo trắng bây giờ ở đâu?” (Nhớ Ban
Mê)
Bao nhiêu là
áo trắng trên sân trường kỷ niệm!… Mỗi người đều cần có một mái trường để luyến
tiếc, để nhớ về... Nhớ về ngôi trường cũ là nhớ về những người thầy, người bạn,
nhớ về những lớp học, những giờ ra chơi, những tà áo mầu, áo trắng mềm mại và
những tháng năm tươi đẹp nhất của một đời người.
“Áo nàng vàng anh về yêu hoa cúc"
Áo bay như bướm lượn, áo
bay như đàn bướm muôn mầu muôn sắc trong khu vườn mùa xuân. Áo bay nhiều quá,
để chàng nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ làm... thơ: Hôm nay sao áo bay nhiều thế! / Tôi
tưởng ngàn cánh bướm khoe mầu…
(Tà áo cưới)
Áo mầu của Phạm Duy lất
phất trong gió chiều như lòng người... phất phơ:
Xin cho em một chiếc áo mầu / cho em đi nhẹ trong nắng chiều Một chiều nhiều người theo / ở ngoài đường trên phố / và lòng người như áo phất phơ…
Xin cho em một chiếc áo mầu / cho em đi nhẹ trong nắng chiều Một chiều nhiều người theo / ở ngoài đường trên phố / và lòng người như áo phất phơ…
(Tuổi ngọc)
Nhớ về một mầu áo là nhớ
về những đường phố quen tên, nhớ áo ai bay trong chiều trên những con đường
ngập xác lá vàng, như nỗi nhớ ngút ngàn của Trịnh Công Sơn: Nhớ Saigon những
chiều lộng gió / lá hát như mưa suốt con đường đi / Có mặt đường vàng hoa như
gấm / Có không gian mầu áo bay lên…
(Em còn nhớ hay em đã quên)
Những tà áo muôn mầu muôn
vẻ vẫn khoe sắc thắm trong những trang thơ và nhạc. Áo vàng trong thơ Nguyên Sa
có khi là bông cúc vàng: “Áo nàng vàng tôi về yêu hoa cúc” (Tuổi mười ba)
Có khi là
nắng thu vàng: “Có phải mùa xuân sắp sửa về hay là gió lạnh lúc đêm khuya? hay
là em chọn sai mầu áo để nắng thu vàng giữa lối đi?” (Tương tư)
Áo vàng như
cánh mai vàng trong nhạc Trần Thiện Thanh. Người lính trẻ thấy sắc hoa rừng, mơ
về mầu áo năm xưa: Những hôm vừa xong phiên gác chiều ven rừng kín hoa mai vàng
chợt nhớ tới sắc áo năm nào em đến thăm gác nhỏ… (Đồn vắng chiều xuân)
Người lính
chiến trong nhạc Phạm Đình Chương cũng bâng khuâng vì một sắc hoa, một mầu áo,
một đôi mắt người xưa: Ngày hành quân anh đi về cánh rừng thưa / thấy sắc hoa
tươi nên mơ mầu áo năm xưa Kỷ niệm đầu len len trở về tâm tư / Có mắt ai xanh
thắm trong mộng mơ… (Màu kỷ niệm)
Tà áo màu
xác pháo để lại nỗi buồn lắng đọng trong thơ Nguyễn Tất Nhiên: “Người qua sông
mặc áo hường Nắng dương gian, nắng buồn hơn trước nhiều” (Chuyến đò Cửu Long)
“Áo em vạt tím ngàn sim
nửa nao nức gọi, nửa im lặng chờ”
Áo mầu tím, mầu của “định
mệnh”, của mộng mơ, của nhớ nhung và chia cách. Chuyện tình “ngàn thu áo tím”
của cô bé trót yêu màu tím, được Hoàng Trọng, nhạc sĩ của mầu tím”, kể lại: Ngày
xưa xa xôi em rất yêu mầu tím... Chiều xuống áo tím thường thướt tha / bước
trên đường thắm hoa / ngắm mây trời lướt xa… Rồi khi vừa biết yêu là khi chia
tay với mầu tím, chia tay với tình đầu: Ngàn thu mưa rơi trên áo em mầu tím Ngàn
thu đau thương vương áo em mầu tím… (Ngàn
thu áo tím)
Trong mắt Vũ
Thành, “nhà thơ của mầu tím”, khi mùa thu buông áo xuống một phương trời, mầu
mây tím trông như mầu áo người mình yêu để lòng chàng gợn lên nỗi buồn trăn
trở: “Áo em tím cả phương này anh nghe thành phố đêm nay trở buồn” (Áo tím)
Vạt áo dài
mầu tím hoa sim, trong thơ Phạm Thiên Thư, chỉ là thoáng lay động, vừa ngập
ngừng e ấp vừa nao nức gọi mời: “Áo em vạt tím ngàn sim
nửa nao nức gọi, nửa im lặng chờ Yêu nhau từ độ bao giờ gặp đây giả bộ hững hờ khói bay” (Động hoa vàng)
nửa nao nức gọi, nửa im lặng chờ Yêu nhau từ độ bao giờ gặp đây giả bộ hững hờ khói bay” (Động hoa vàng)
Rồi áo tím
qua cầu, mang theo cả mùa thu, để lại nỗi trống vắng mênh mang trong lòng nhà
thơ Trang Châu: “Thế giới của anh không có chân trời không có mùa xuân lấy đâu
hoa bướm không có bàn tay cho bàn tay hò hẹn áo tím qua cầu nên cũng hết mùa
thu” (Thế giới của anh)
Có những gặp
gỡ rất tình cờ, bất chợt, như gặp gỡ một tà áo tím, cũng đủ để lòng chàng nhạc
sĩ Hoàng Nguyên mãi vấn vương theo mầu áo: Một chiều lang thang bên dòng Hương
giang / tôi gặp một tà áo tím / nhẹ thấp thoáng trong nắng vương… Rồi lòng bâng
khuâng theo mầu áo ấy… (Tà áo tím)
Áo nàng xanh tôi mến lá sân
trường”
“Nhạc sĩ của mầu xanh”,
danh hiệu ấy có lẽ thuộc về hai chàng nghệ sĩ Đoàn Chuẩn–Từ Linh chứ chẳng ai
khác hơn: Với bao tà áo xanh đây mùa thu…
(Gửi gió cho mây ngàn bay)
Câu hát nghe như bàn tay
kéo nhẹ tấm màn cửa mở ra khung trời bát ngát mùa thu, bát ngát màu xanh. Trong
những dòng kẻ nhạc của hai chàng nghệ sĩ đa tình ấy vẫn luôn luôn thấp thoáng
một “tà áo xanh” và một “màu xanh ái ân”: Tà áo xanh nào về với giấc mơ / Mầu
áo xanh là mầu anh trót yêu… (Thu quyến rũ) “Trót”, như một định mệnh,
buộc chặt người viết câu hát ấy với mầu xanh kia. Hẹn một ngày nao khi mầu xanh
lên tà áo… (Cánh hoa duyên kiếp) Câu hát nghe như câu hẹn ước, như lời thề
nguyền sắt son. Khi nào em đến với anh / xin đừng quên chiếc áo xanh… (Tà
áo xanh) Còn lời dặn dò nào ân cần, thiết tha hơn thế nữa!
Nhớ về một mầu áo là “nhớ những giây phút êm đềm / nắng loang trên sân trường một chiều nào...” Màu áo xanh trong thơ Nguyên Sa là màu cây cỏ xanh tươi trên sân trường phượng vỹ: “Áo nàng xanh tôi mến lá sân trường” (Tuổi mười ba)
Nhớ về một mầu áo là “nhớ những giây phút êm đềm / nắng loang trên sân trường một chiều nào...” Màu áo xanh trong thơ Nguyên Sa là màu cây cỏ xanh tươi trên sân trường phượng vỹ: “Áo nàng xanh tôi mến lá sân trường” (Tuổi mười ba)
Màu áo xanh
trong nhạc Y Vũ & Nhật Ngân gợi nhớ một mái tóc, một tà áo thấm đẫm nước
mưa: Chiều xưa mưa rơi âm thầm / để thấm ướt chiếc áo xanh / và đẫm ướt mái tóc
em… (Tôi đưa em sang sông)
Tà áo mầu
xanh thắm của một “tiếng hát học trò” gieo vào lòng hai chàng nhạc sĩ Nguyễn
Hiền, Minh Kỳ bao “niềm thương nhớ đầy vơi”: Thuở ấy không gian chìm lắng trong
mơ / Tà áo em xanh / mầu mắt ngây thơ… (Tiếng
hát học trò)
Thiếu nữ vừa
biết yêu trong nhạc Trần Thiện Thanh cũng bồi hồi khoác vào người chiếc áo mầu
xanh da trời trong lần hò hẹn đầu tiên: Biết anh thích mầu trời / em đã bồi hồi
chọn mầu áo xanh…(Bảy ngày đợi mong)
Tà áo dài
trong nhạc Nguyễn Văn Đông có màu xanh của rừng thông Đà Lạt một mùa nào Giáng
Sinh: Tà áo năm xưa xanh màu thông Đà Lạt… (Màu
xanh Noel)
Áo xanh mộng
mị còn bay cả vào trong thơ “trung niên thy sỹ” Bùi Giáng: “Biển dâu sực tỉnh
giang hà / còn sơ nguyên mộng sau tà áo xanh” (Áo
xanh)
Áo xanh mộng
mị của một thời quên lãng trong thơ Đinh Hùng: “Trong vườn quên lãng áo ai
xanh” (Dạ hội)
Làm sao kể
hết được câu chuyện về những vạt áo dài dịu dàng và thướt tha, những vạt áo dài
lộng gió trong thơ và nhạc. Tà áo dài mềm mại đã nhẹ nhàng êm ái đến với cuộc
đời, nhẹ nhàng êm ái đi vào lòng người... Bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu, dù ở
chốn quê nhà gần gũi, hay ở phương trời nào xa thẳm, chiếc áo dài cũng mang
theo bầu trời quê hương, cũng mang về mùa xuân ấm áp trong lòng người Việt tha
hương. Chiếc áo dài còn là biểu tượng thân quen để người Việt nhận ra nhau trên
bước đường lưu lạc trong cuộc sống nổi trôi nơi xứ lạ quê người. Thấy một vạt
áo dài, thấy quê hương xa xăm mà gần gũi. Qua bao mùa tang thương dâu bể, qua
bao nhiêu vật đổi sao dời, chiếc áo dài truyền thống, chiếc áo dài duyên dáng
và trữ tình của người phụ nữ Việt Nam vẫn luôn luôn là hình ảnh khó phai mờ và
còn đọng lại mãi trong lòng người.
Lê Hữu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét