Trong đời sống của người Việt,
từ xưa đến nay, chó luôn là loài vật nuôi thân thiết, thế nên mới có câu
“khuyển mã chi tình”. Điều này lại đặc biệt đúng với giống chó xoáy
trên đảo Phú Quốc.
Người dân sinh sống tại đây vẫn xem chó
xoáy như một “sản vật” được thiên nhiên phóng khoáng ban tặng. Và xung
quanh giống chó đặc biệt này cũng có không ít câu chuyện nửa hư nửa
thực…
Huyền thoại giống chó lạ
Nhiều người dân tại huyện đảo Phú Quốc
vẫn truyền tai nhau rằng, Rồng sau một lần bay “lạc” vào vùng biển gần
đảo Phú Quốc đã gặp tiểu Kỳ lân vốn sống trên đảo, cả 2 đã ở cùng nhau
suốt 7 ngày, 7 đêm, sau đó Rồng bay về trời. Kỳ lân ở lại đảo rồi mang
thai sinh ra giống chó rừng, được xem là tiền thân của chó xoáy Phú Quốc
ngày nay. Đó là lối lý giải có phần huyễn hoặc, nhưng còn một lý giải
khác có vẻ khoa học hơn khi cho rằng các thương thuyền Bồ Đào Nha và Hà
Lan chở nô lệ đi bán ở châu Á đi ngang đảo. Cư dân đảo Phú Quốc đã cung
cấp lương thực, nước ngọt và được các thủy thủ trao đổi hoặc tặng những
con chó có xoáy trên lưng. Một giả thuyết khác được cho là có cơ sở thực
tế hơn khi lý giải tổ tiên loài chó xoáy Phú Quốc ngày nay vốn là chó
rừng trên đảo, được những cư dân bắt về thuần dưỡng lâu ngày thành giống
chó nhà bây giờ. Nhưng khi hỏi giống chó rừng trên đảo Phú Quốc từ đâu
mà có thì không ai giải thích rõ ràng được. Chỉ có một điều chắc chắn là
vì xa đất liền nên dòng chó xoáy Phú Quốc tồn tại như một “bộ lạc” sống
cách ly và giữ được nguồn gen tốt, ít bị lai giống.
Vốn được xem là một giống chó khôn,
trung thành nên ở đảo Phú Quốc, người dân địa phương thường kể rất nhiều
chuyện hấp dẫn về sự tinh khôn, gan dạ của giống chó này. Thân hình chó
xoáy vốn nhỏ con so với các loài vật ăn thịt, song chúng lại rất thành
thạo để săn heo rừng. Lúc đi săn trong rừng, nhiều con chó đã từng chiến
đấu “một mất một còn” với loài rắn độc để cứu chủ. Bà con kể rằng, có
một con chó đã liều chết tấn công rắn, mở đường cho chủ chạy. Ba ngày
sau, con chó lần tìm về tới nhà gục chết dưới chân chủ. Chó Phú Quốc còn
bơi rất giỏi, từng cứu nhiều người chết đuối bằng cách cắn cổ áo nạn
nhân lôi vào bờ. Một người nuôi chó ở Cần Thơ kể về bản năng “thủ lĩnh”
của giống chó Phú Quốc. Nhà người chủ này có bầy chó bảy con, trong đó
có con chó xoáy. Khi ra đường, lúc nào con chó Phú Quốc cũng luôn giữ
vai trò “chỉ huy” sáu con chó còn lại. Có lần, một con trong bầy đi quá
xa, chủ chỉ tay về hướng đó ra hiệu, lập tức chó xoáy chạy nhanh đến con
chó “mê chơi”, cắn vào cổ nó lôi về cho chủ. Trên đảo Phú Quốc còn
truyền miệng câu chuyện về trận chiến giữa rắn hổ mây rừng Phú Quốc với
sáu con chó xoáy tại suối Tranh. Hôm đó, rắn dữ xuống uống nước ở suối
bị bầy chó phát hiện. Hai bên hỗn chiến kịch liệt. Bầy chó bao vây con
rắn, cắn tới tấp. Cuối cùng, rắn hổ mây bại trận với những dấu cắn làm
gãy lưng. Tuy nhiên, hai con chó Phú Quốc trong bầy cũng phải bỏ mạng vì
nọc độc của rắn dữ.
Nhắc đến chó Phú Quốc, ai cũng tấm tắc
khen ngợi. Tên gọi “sói lửa miền Tây” hay “khuyển vương” thường được gán
cho loài chó tinh khôn này. Dân trên đảo Phú Quốc rất tin yêu và gắn bó
với chúng, xem chúng như một thành viên không thể thiếu trong gia đình.
Ông Tư Tài, một cư dân có kinh nghiệm nuôi chó ở huyện đảo Phú Quốc kể:
Một hôm, ông đang ngủ thì con chó của ông cắn chăn kêu ông dậy. Ông
đuổi nó và đắp chăn ngủ tiếp. Nó cắn quyết liệt cái chăn, ông bực mình
bước ra khỏi giường đi theo nó. Chừng hai cây số, con chó dừng lại đứng
bên xác một con khỉ to tướng đã bị nó cắn chết. “Có những lúc sau khi
săn được con mồi, là con khỉ, thậm chí là con heo rừng, nó đào hang lấp
lại để che mắt người khác rồi mới dắt chủ lên mang con mồi về…” – ông Tư
Tài nhắc về chiến tích của con chó nhà mình một cách hãnh diện. Anh
Nguyễn Văn Lộc, một thợ săn nổi tiếng ở xã Cửa Dương nay đã giải nghệ,
nói về hai con chó xoáy giỏi săn bắt của mình: “Tôi vốn “mê” tiểu thuyết
nên chuyến đi săn nào cũng lận trong người quyển tiểu thuyết ưng ý
nhất. Những lúc mệt, tôi ngồi đọc thì hai con chó vẫn tiếp tục săn mồi.
Được con mồi nào thì chúng cắn ngang cổ mang về cho chủ. Hai con chó săn
của tôi còn săn được cả con nai to. Kéo về không nổi, một con ở lại
giữ, một con chạy về báo cho chủ. Còn chuyện tha rắn về nhà là chuyện
thường. Chúng còn biết cắn sao cho không chết để mang về cho tôi ngâm
rượu nữa…”.
Trận thư hùng
giữa siêu khuyển và mãng xà
Ở đảo Phú Quốc có một loài vật khiến
người dân sinh sống tại đây rất e dè mỗi khi nhắc tới, đó là rắn hổ mây
khổng lồ. Mặc dù đó là nỗi ám ảnh thường trực nhưng người dân sống tại
Phú Quốc cũng cảm thấy an tâm hơn vì sự xuất hiện của chó xoáy. Ông
Long, một người dân nhiều năm sống tại Phú Quốc kể rằng, trước đây Phú
Quốc rắn độc nhiều vô kể, người xứ khác hay tới đây sống bằng nghề bắt
rắn. Tuy nhiên, thiện nghệ và liều lĩnh cỡ nào họ cũng chỉ dám bắt rắn
độc như vành nia, rắn hổ mang, mái gầm chứ gặp rắn hổ mây thì đành tìm
cách rút. Rắn hổ mây thường sống có đôi có cặp, cho nên khi một con bị
giết, con kia ắt sẽ tìm đến để báo thù. Loài rắn hổ mây cũng lạ, chúng
di chuyển theo phương thẳng đứng, nọc rất độc. Mặc dù là nỗi khiếp sợ
của nhiều người dân sống trên đảo, nhưng với chó xoáy, hổ mây không phải
là kẻ thù “quá” nguy hiểm. Trong tâm trí của nhiều người dân sống trên
đảo Phú Quốc có lẽ vẫn còn ghi nhớ trận kịch chiến giữa loại siêu khuyển
này với mãng xà khổng lồ cực độc.
Anh Hành, người tận mắt chứng kiến trận
đấu “có một không hai” giữa chó xoáy và rắn hổ mây kể lại: Một ngày, khi
anh đang đi qua khu vực Suối Tranh thì nghe thấy tiếng chú chó xoáy sủa
văng vẳng. Nếu gặp thú nhỏ thì nó đã tóm sống tha về, nên anh Hành tin
rằng nó đã “săn” được rắn độc. Anh tức tốc tìm gậy hình chữ Y (dùng để
ấn đầu rắn) cùng với chiếc bao tải, rồi chạy tới nơi chú chó xoáy đang
sủa. Giữa bãi đất trống, chú chó xoáy của anh Hành sủa liên hồi, khuôn
mặt dữ tợn, gầm gừ hướng về phía gốc cây mục. Anh Hành tiến lại phía chú
chó, nhìn theo hướng nó sủa và lạnh sống lưng khi thấy một con “quái
thú” khổng lồ, lưng màu nâu xám, thân to đúng bằng cái phích, như sợi
dây rừng khổng lồ quấn vào thân cây mục, ngóc cái đầu lên cao, bành
miệng, lưỡi thè lè nhìn chú chó. Lúc này, chân anh Hành cứ ríu lại,
không bước nổi nữa chứ đừng nói đến chuyện xông vào tóm nó. Định thần
lại, anh Hành nhận thấy đây chính là con rắn hổ mây khổng lồ mà người
dân sống trên đảo vẫn hay nhắc tới, ngay lập tức anh chạy về nhà gọi
thêm người tới trợ giúp. Thuốc men giải độc được chuẩn bị, các đồ nghề
cũng sẵn sàng.
Đến khi anh Hành cùng nhóm của mình quay
lại, con rắn không ngóc đầu lên nữa mà rúc vào gốc cây mục nằm im. Vây
xung quanh nó lúc này không chỉ mình chú chó xoáy của anh Hành mà còn có
sự xuất hiện của 5 chú chó xoáy khác nữa đang sùng sục quanh “quái thú”
để đe dọa, quyết không cho con mồi một giây phút nghỉ ngơi. Đàn chó
xoáy khi tấn công cũng có chiến thuật đàng hoàng, một con sẽ làm nhiệm
vụ “chim mồi” khiến cho con mãng xà bị phân tán tư tưởng, tạo điều kiện
cho các con chó xoáy khác tấn công kẻ địch. Cuối cùng rắn bị chó cắn gãy
lưng chết nhưng nọc độc của nó cũng đã giết đi hai con chó Phú Quốc
tinh khôn. Xác của rắn sau đó được một người dân trên đảo mua lại ngâm
rượu thuốc để trị bệnh. Cho đến tận bây giờ anh Hành vẫn không thể nào
quên được trận đấu kỳ lạ đó, bởi Vàng (tên chú chó xoáy của anh Hành)
chính là một trong 2 chú chó xoáy đã bị chết bởi nọc độc của rắn hổ mây
khi đảm nhiệm vai trò đánh lạc hướng mãng xà. “Có lẽ tôi sẽ không bao
giờ tìm được con chó nào khôn và trung thành như Vàng, chó xoáy Phú Quốc
thuần chủng bây giờ không còn nhiều, may ra chỉ đếm được trên đầu ngón
tay…” – anh Hành buồn bã chia sẻ.
Vì thế mà không quá ngạc nhiên khi chó
xoáy Phú Quốc trở thành “thương hiệu” có giá trị kinh tế và là niềm tự
hào của người dân xứ đảo nơi cực Nam đất nước…
Niềm kiêu hãnh
mang tên chó xoáy Phú Quốc
Chó xoáy Phú Quốc đã được từ điển
Larousse của Pháp liệt vào loại chó quý hiếm và nằm trong số những giống
chó tinh khôn nhất thế giới. Lông của chúng dài không quá hai phân, rất
mượt ôm sát thân. Hầu hết chúng đều có móng đeo, giữa các ngón có miếng
da kết nối như màng vịt. Dân “sành” chó xoáy Phú Quốc thường chọn những
con chó “mắt sâu, râu bủa tới”, mỏ bằng… Đặc biệt, thân hình chó xoáy
rất cơ bắp với phần ngực nở nang, bụng thon chắc. Khác với Béc-giê, chó
xoáy Thái Lan, dòng chó xoáy Phú Quốc hiện nay vẫn duy trì được cuộc
sống hoang dã với các hoạt động leo trèo, săn bắt mồi trong rừng, dưới
nước, đào hang làm chỗ ở, đẻ và nuôi con… Theo thống kê của địa phương,
toàn đảo Phú Quốc hiện chỉ còn khoảng 9.100 con chó xoáy và đang có nguy
cơ giảm dần vì tuổi thọ cũng như tình trạng xẻ thịt hiện nay.
Lần đầu tiên một giống chó ở Việt Nam
được sự quan tâm đặc biệt của địa phương và các nhà khoa học. Thái Lan
cũng đã tranh chấp “chủ quyền” chó xoáy với Việt Nam và cho rằng chó
xoáy Phú Quốc có nguồn gốc từ chó xoáy Thái Lan “Thai ridgeback dog” dựa
trên những vết lông xoáy trên lưng chạy dài từ cổ đến mông. Theo nghiên
cứu của ông Nguyễn Văn Biện, người tìm hiểu nhiều về dòng chó xoáy Phú
Quốc: “Tôi đã nhiều lần ra đảo Phú Quốc và hai lần sang Thái Lan để tìm
hiểu sự khác biệt giữa hai giống chó này. Chó xoáy Phú Quốc hoàn toàn
khác với giống chó xoáy ở Thái Lan. Chúng ta cần bảo tồn tốt dòng gen
thuần của chó xoáy, đừng để lai với các giống chó khác. Quản lý chặt chẽ
sự lưu hành của chó xoáy ra khỏi đảo. Nên xem đây là tài sản quốc gia
để có giải pháp bảo tồn tốt…”.
Không chỉ có giá trị trong nước mà chó
xoáy Phú Quốc còn khẳng định được tên tuổi trên thế giới, nhiều Việt
kiều mang chó Phú Quốc thuần dưỡng về Mỹ bán với giá 2.000-3.000
USD/con, tương đương hoặc cao hơn giá thị trường chó xoáy hiện nay trên
thế giới. Chó Phú Quốc hiện nay đã được nuôi tập trung ở một số nơi tại
đảo Phú Quốc và các địa phương khác ở phía Nam. Đã có những tranh cãi
trên các diễn đàn giữa các nhà “khuyển học” về nguồn gốc và các tiêu chí
chó Phú Quốc. Có ý kiến cho rằng, chó lông xoáy Phú Quốc bắt nguồn từ
Pháp. Khi người Pháp sang Việt Nam đã mang theo giống chó này và phát
triển nhanh trên đảo. Trong khi đó, một nguồn ý kiến khác cho rằng, chó
Phú Quốc bây giờ có nguồn gốc từ miền Đông của Thái Lan, do ngư dân và
những nhà buôn của nước này mang tới đảo.
Nhưng thực ra, chó Phú Quốc là một loại
chó riêng của đảo Phú Quốc, Việt Nam. Nó có đặc điểm phân biệt với các
loại chó khác là các xoáy lông ở trên sống lưng. Nó là một trong ba dòng
chó có xoáy lông trên lưng của thế giới. Hai loại chó lông xoáy ở lưng
còn lại là chó lông xoáy Rhodesia và chó lông xoáy Thái. Chó Phú Quốc
biết đào hang để đẻ và có biệt tài săn thú, bơi dưới nước giỏi như rái
cá nhờ chân có màng như chân vịt và bộ lông mượt sát (1-2cm) rất ngắn
nên khi ướt chó Phú Quốc chỉ cần lắc mình vài lượt nước sẽ bắn đi, do đó
sẽ chóng khô. Mặc dù đã được thuần dưỡng như vật nuôi, nhưng người dân
trên đảo Phú Quốc vẫn thích những chó xoáy được sinh ra trong hang, vì
họ tin như vậy mới đúng loại chó xoáy Phú Quốc. Có 6 tiêu chí để xác
định chó Phú Quốc, đó là: xoáy lưng, ngực nở, bụng thon, đuôi vót cần
câu, lông sát dưới 2cm và chân màng vịt. Các tiêu chí khác như: tai
đứng, đốm lưỡi, có móng đeo thì các loại chó thường cũng có.
Thương hiệu lớn, giá trị tới đâu ?
Mặc dù được xem là loài chó “có một
không hai”, và hiện nay đã có nhiều người, kể cả trong đất liền lập
trang trại để nuôi chó Phú Quốc nhằm kinh doanh. Nhưng số người giàu lên
vì loài vật nuôi này không phải nhiều, nếu không muốn nói là chưa ai
giàu cả. Ngay như ông HT., một trong những chủ trang trại chó Phú Quốc
được coi là lớn nhất hiện nay ở Việt Nam, khi có trên 1.000 con, mỗi
tháng ông HT. phải vận chuyển ra đảo Phú Quốc từ 1,5-1,8 tấn gạo cho
chó. Ngoài ra, mỗi ngày ông phải mua 60kg cá tạp từ chợ Phú Quốc, giá
5.000 đồng/kg. Cộng với tiền thuốc, tiền thuê người trông coi… ông HT.
thừa nhận “chỉ cân đối được tiền cơm hàng ngày cho chó và tiền trả nhân
công mà thôi”. Được biết, một con chó từ 2 – 3kg hiện có giá từ 900
nghìn đến 2 triệu đồng. Cá biệt, có người mua một con chó xoáy Phú Quốc
với giá gần 30 triệu đồng do… xoáy quá đẹp.
Hiện trang trại chó của ông HT. được coi
là hút khách và bán được nhiều chó nhất trên đảo. Việc bán chó cũng
công phu, khách du lịch đến đảo Phú Quốc, thích con nào thì chụp hình,
đặt tiền cọc hoặc trả tiền luôn và cho địa chỉ, sau đó ông HT. cho người
đánh số đưa vào đất liền nuôi dưỡng, chích thuốc khoảng 10 ngày, sau
thấy chó không có biểu hiện gì khác thường mới chuyển cho chủ mới.
Một người có kinh nghiệm lâu năm như ông
HT. nuôi chó xoáy ngay tại đảo Phú Quốc còn không thể giàu lên vì nghề
được thì những người nuôi chó xoáy tại đất liền còn gặp nhiều khó khăn
hơn. Ở Cần Thơ có trang trại nuôi chó Phú Quốc của Công ty Vương Trung
Sơn được thành lập từ năm 1999 với khoảng 300 con chó Phú Quốc. Cán bộ
chăm sóc chó ở trại cho biết, chó Phú Quốc ở đây được nuôi chủ yếu bằng
cơm và cá biển. Khi chó sinh đẻ và chó con thì được uống nước lọc và ăn
theo chế độ riêng và được nuôi dưỡng đặc biệt. Do quy trình nuôi có yêu
cầu khá cao vì nếu không chăm sóc cẩn thận, chó Phú Quốc rất dễ bệnh mà
chết vì không hợp “thủy, thổ”, nên giá thành giống chó này không phải
thấp, trừ chi phí, việc kinh doanh chó Phú Quốc đúng là không thể giàu
trong “chớp” mắt được.
Vốn mê nuôi chó, đặc biệt là giống chó
xoáy tinh khôn, dũng mãnh của Phú Quốc, ông H. tại TP HCM đã quyết tâm
dành dụm tiền để mua chó Phú Quốc. Ban đầu chưa có điều kiện ra tận đảo
Phú Quốc mua, ông liền xuống Cần Thơ mua hai con chó Phú Quốc. Nuôi được
hai tuần, cả hai con bỗng bỏ ăn, ói mửa rồi lăn ra chết. Lần kế tiếp,
ông H. lặn lội ra tận đảo Phú Quốc mua về ba con. Nhưng, cũng chỉ độ
mươi ngày, mấy con chó cùng rủ nhau “ra đi”.
Hỏi bác sĩ thú y, được mách nước là phải
đem cát, nước từ Phú Quốc vào cho chó nằm và uống chúng mới cảm nhận
môi trường sống không thay đổi. Ông H lại cất công chở cát và nước từ
Phú Quốc về. Thế nhưng, mấy con chó quý vẫn chết một cách “bí ẩn”. Hết
thầy để hỏi, ông H. quay sang mày mò tìm hiểu sách báo. Dần dà, ông biết
được “kẻ chủ mưu” chính là căn bệnh sài sốt. Ông H. chia sẻ kinh
nghiệm: “Chó phải được chích ngừa bệnh này ngay tại đảo, khoảng hai tuần
mới đưa về đất liền. Nhờ vậy, những con chó Phú Quốc mới có thể sống
khỏe mạnh, thích nghi trên đất Sài Gòn”.
Ông H. may mắn được sự hỗ trợ đắc lực từ
người thân cho vay tiền mua một khu đất rộng ở khu vực ngoại thành, ông
liền xây những dãy chuồng chó làm trại bảo tồn và phát triển chó Phú
Quốc. “Gọi là trại cho oai, chứ đây chỉ là nơi nuôi dưỡng niềm đam mê
của tôi mà thôi, ai thích, có nhu cầu thì tôi mới bán, còn không thì để
nuôi cho vui và bảo tồn một loài vật hiếm, chứ nếu xác định mục tiêu
kinh tế thì khó làm lắm…”, ông H. thành thật chia sẻ. Hiện ông H. đang
có đàn chó gần 50 con. Ông thuộc tính nết từng con và gọi chúng bằng
những cái tên thân mật: Vện, Đốm, Mực,… Ông khoe: “Trước đây, tỷ lệ phối
giống không mấy thành công, chỉ khoảng 50% chó con có xoáy ở sống lưng.
Nhưng những lứa sau này, 100% đều có xoáy”. Trung bình một tháng, chi
phí nuôi cả đàn chó khoảng 9 triệu đồng.
Để coi sóc chuồng trại, ông H. thuê thêm
3 người, mỗi tháng trả 11 triệu đồng. Vậy là để bảo tồn nguồn gen quý,
mỗi tháng ông H. phải bỏ ra không dưới 20 triệu đồng. Ông H. bộc bạch:
“Tôi luôn có mơ ước sẽ quảng bá và phát triển đàn chó Phú Quốc, một báu
vật của Việt Nam ra thế giới, để mọi người biết rằng ở nước ta cũng có
loài chó còn khôn hơn Husky khỏe hơn Béc-giê và trung thành hơn cả
Rottweiler”. Có thể mọi sự so sánh đều khập khiễng nhưng rõ ràng giống
chó xoáy Phú Quốc thực sự là niềm tự hào của người Việt…
Vu Quy
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét