Sự nghiệp âm nhạc của Phạm Duy
diệu vợi, bởi luôn ẩn chứa hình bóng của những người phụ nữ. Thế nhưng,
không chỉ là yêu đương, những câu chuyện về Mẹ luôn là một trong những
đỉnh cao âm nhạc của ông.
Mẹ của Phạm Duy có muôn mặt, muôn trạng thái. Nhưng Mẹ của ông luôn có chung một điều khắc khoải, đó là chờ đợi và lặng lẽ.
Mỗi một nhạc sĩ luôn có cho mình một vài
hình ảnh xuất sắc của mẹ. Y Vân có Lòng mẹ, Trịnh Công Sơn có Người mẹ Ô
lý, Nhị Hà có Mẹ tôi… Nhưng với Phạm Duy, mẹ là một câu chuyện kể dọc
theo đường đất nước. Mẹ có thể rất trẻ hoặc đã già nua, mẹ có thể là một
biểu tượng sáng lòa hay là điều bí mật mang theo suốt cả đời người. Mẹ
là điều nhỏ nhất và cũng có thể là cả tổ quốc. Mẹ như cỏ dại và mẹ như
đất trời. Mẹ là Đức Maria, là Quán Thế Âm, và là bất kỳ người đàn bà vô
danh nào đó trên cõi Việt.
Nghe những giai điệu về Mẹ của Phạm Duy,
có lúc mà đau quặn lòng. Những bài hát về Mẹ của ông có một quyền năng
kỳ lạ đánh thức tim người, nhắc khẽ tâm thức Việt Nam, thân phận Việt
Nam.
Mẹ trong âm nhạc của Phạm Duy khác
thường. Với nhiều nhạc sĩ khác, âm nhạc có mẹ là tạo hình để thương cảm,
để chia sẻ. Còn khi đến mẹ của Phạm Duy, người nghe tự thấy mình nhỏ
bé, tự thấy mình còn phải mang một niềm ơn. Và với Phạm Duy, hàng loạt những ca khúc
lừng danh về mẹ vẫn chưa đủ trong sự vinh danh mà ông mong muốn. Phạm
Duy cũng là nhạc sĩ duy nhất có tập trường ca về mẹ, với 22 chương, hơn
2000 ca từ. Trường ca Mẹ Việt Nam được coi như một tuyệt tác, tạm tổng
kết mọi giá trị mà ông muốn diễn đạt về hình ảnh của mẹ Việt.
Nói về Trường Ca Mẹ, hay là nói về hình
ảnh người mẹ (1992), nhà văn Đặng Tiến có viết rằng :
“Đó là tổng hợp tất
cả tình cảm của Phạm Duy đói với quê hương cà những trầm luân của mệnh
nước nỗi trôi qua hình ảnh người mẹ, đồng thời cũng diễn tả trọn vẹn ơn
sâu nghĩ nặng của cuộc đời đối với chúng ta. Gọi là mẹ Việt Nam vì một
cách nói, chứ Mẹ là Nguồn vốn không có quốc tịch. Mẹ là Sông – ta có chữ
Sông Cái là Sông Mẹ – Mẹ là “Biển Hồ” lai láng, mẹ là Trùng Dương. Nghe lại Mẹ Việt Nam, trở lại mẹ hiền, là về lại yêu thương, về lại Cội nguồn, về lại Bản Thân.”
Còn với nhà phê bình âm nhạc người
Canada Georges Etienne Gauthier thì :
“Mẹ Việt Nam vẫn là bản liên hợp đẹp
đẽ nhất và lớn lao nhất của Phạm Duy từ trước đến nay. Hiếm khi trong
tác phẩm của ông mà kỹ thuật và xúc cảm, lý trí và tình cảm lại hòa hợp
với nhau trong một vẻ vĩ đại và toàn hảo vững vàng được như trong bản Mẹ
Việt Nam.” (Bài nhận định viết năm 1972).
Nói về mẹ, để thấy riêng trong chủ đề
này, Phạm Duy đã hoàn thành cả một công trình, gom góp mọi cảm giác trên
cuộc đời mà ông đi qua để giữ lại cho hậu thế.
Phạm Duy vượt lên vai trò của một nghệ
sĩ bình thường khi ông ngẩn ngơ và dự báo những điều sẽ tới. Có thể đó
là một nỗi buồn của thế kỷ mai sau :
“Mẹ bây giờ lạc loài trên thế giới
Việt Nam là gì, giảng nghĩa cho coi
Mẹ quên tiếng nói, tên họ đổi thay
Cuối thế kỷ này, Mẹ sẽ hai mươi…”
Phụ nữ Việt Nam lấy chồng nước ngoài mỗi
ngày một nhiều hơn, những người Việt phải xa xứ và phôi pha dần những
điều quen thuộc của giống nòi. Trong căn phòng nhỏ, có một người nhạc sĩ
già cặm cụi viết lời hát của mình vào không trung với nỗi niềm tuyệt
vọng. Nhưng đâu đó, ông vẫn gieo hy vọng :
“Nhờ trong quá khứ, có Mẹ lên ngôi
Thắm thiết tình người, gửi tới nhân loại
…......................................
Mẹ đang đi vào cuộc đời đang tới
Mẹ đang đi vào thế kỷ ngày mai”
Mẹ đang đi vào thế kỷ ngày mai”
(Mẹ năm 2000)
Năm 2006, trong một lần trò chuyện với
nhạc sĩ Lê Hựu Hà, ông nói rằng dù là sống với dòng nhạc trẻ, nhưng ông
vẫn chịu ảnh hưởng rất nhiều từ cảm từ và tinh thần âm nhạc của nhạc sĩ
Phạm Duy.
“Nghe nhạc Phạm Duy, mình thấy thương người Việt hơn, thương
nước Việt hơn”.
Lê Hựu Hà nói, rồi ông hát những bài hát của Phạm Duy
như một cách để giới thiệu về điều mình nghĩ.
Nhưng không phải ai cũng có thể hát được
Phạm Duy với một tâm thức Việt, ngay cả với ca sĩ chuyên nghiệp cũng
vậy. Ca sĩ Thái Thanh nói bà sợ phải trình bày ca khúc Bà Mẹ Gio Linh,
vì lần nào hát bà cũng khóc.
Trong một lần trả lời phỏng vấn đài RFI
vào năm 2001, Phạm Duy nói rằng ông nằm trằn trọc trên chiếc giường tre ở
chiến khu và viết một mạch bài hát này. Ông kể rằng khi viết xong, đọc
lại, ông đã khóc. “Viết xong tôi khóc. Tôi nhớ hoài, tôi khóc như một
đứa con nít”, Phạm Duy nói.
Bài hát Người Mẹ Gio Linh hay Giọt Mưa
Trên Lá, với những hình ảnh được kể lại đều đặn, như những nhịp đóng vào
trái tim khiến ai mang một tâm thức Việt đều cảm thấy nhói đau và lặng
người. Cái tài của Phạm Duy không chỉ là âm nhạc, ông vẽ lại lịch sử
những bà mẹ Việt Nam, như đã nói, là sự khắc khoải, lặng lẽ và chờ đợi.
Quả có một cái gì đó là sự chờ đợi ở
hình ảnh những bài mẹ Việt Nam trong âm nhạc Phạm Duy. Nhưng chờ đợi
điều gì thì không rõ nét, vô vọng lẫn hy vọng… và đó luôn là điểm xoáy
vào trái tim của người nghe, thổn thức đến tận cùng.
Mẹ đi đâu, bao nhiêu năm nữa, tâm tính
mẹ Việt vẫn là vậy, là chắt chiu và chờ đợi, lặng lẽ. Ngay từ ngày đầu
mà ông đã nhìn thấy:
“Bà mẹ quê,
ngày tháng không mơ ước gì,
nhỏ giọt mồ hôi
vì đời trẻ vui…”
(Bà Mẹ Quê)
Và ngay trong mùa xuân, mọi vật ngơi nghỉ, mẹ vẫn chắt chiu trong cõi riêng đời mình, mơ đến những điều bình thường mà vĩ đại…
“Trời không mưa gió
Mẹ bế con thơ
Con bú say sưa…”
(Xuân Thì)
Trong nhạc tập của người Việt, âm nhạc
của Phạm Duy như những điều đơn giản, dễ dàng đi nhẹ vào lòng người,
nhưng thấm sâu hơn cả những bài luân lý ngày thường.
Để kết, xin được
mượn lời nhà văn Đặng Tiến rằng :
“Vài ba câu hát ấy đã vận dụng, chuyển
hoá không biết bao nhiêu là cổ tích, ca dao, văn thơ cổ điển, phong tục
tập quán Việt Nam. Nhạc Phạm Duy gây chấn động trong ta và sau đó còn
lưu lại nhiều tiếng ngân dài như những ”giọt mưa trên lá” làm sống lại
những chồi dân tộc, những mầm nhân đạo có sẵn trong ta. Càng xa nước, ta
lại cần Nguồn, cần Nghĩa Mẹ, như nước trong nguồn chảy ra. Mát ngọt,
trong trẻo và vô tận.”
Tuấn Khanh
Bài viết hay quá anh ơi. Em qua nhận lời chúc mừng 8/3 của anh nè. Cám ơn anh đã quan tâm giới Nữ chúng em nghen. Sao em hỏng thấy chỗ kết nối bạn bè với anh vậy? Hay là anh hỏng cho kết bạn? Mời anh qua nhà em thăm em nghen. Hoặc liên lạc với em qua Nick: visaolac_1971@yahoo.com. Chúc anh luôn vui vẻ và hạnh phúc
Trả lờiXóa@ Bài viết hay chính do tác giả
Trả lờiXóaCòn anh thì HỔNG có hay đâu !
Vui mừng em HỔNG có râu (Cười...)
- "Kết bạn" có đấy, hỏng sao... đó mà !